
اهمیت شرکتهای دانشبنيان و تعاریف
شرکتهای دانشبنيان به دلیل بهرهگیری از دانش روز و دریافت امتیازات حمایتی از طرف دولت، نسبت به شرکتهای عادی برتری قابل توجهی داشته و غالبا مسیر رشد و توسعه را سریعتر طی میکنند و به تولید تجاری و درآمدزایی پایدار میرسند.
بهتر است قبل از شروع این راهنما با تعریف برخی واژگان کلیدی در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان آشنا شویم:
1.شرکت: به اجتماعی از افراد گفته میشود که مطابق مقررات قانون تجارت، دارای شخصیت حقوقی مستقل از تشکیلدهندگان آن بوده و ضروری است تا مطابق مقررات مربوط به ثبت شرکتها به ثبت رسیده و آگهی ثبت آن منتشر و برای اطلاع اشخاص ثالث اعلام گردد. شرکت در ماده 20 قانون تجارت، به هفت نوع تقسیم شده است که عبارتند از : شرکت سهامی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط غیر سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف.
2.شرکت دانشبنیان: شرکت یا مؤسسه خصوصی است که به منظور همافزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاریسازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالاها و خدمات) در حوزه فناوریهای برتر نسبت به تراز متوسط فناوریهای موجود در کشور و با ارزش افزوده بالا و براساس معیارهای مورد نظر این آییننامه، به تأیید کارگروه میرسد.
3.نمونه آزمایشگاهی: نمونه اولیهای از محصول است که در مقیاس آزمایشگاهی کارکردهای اصلی محصول نهایی را داشته باشد و شرکت تلاش میکند با انجام آزمایشها و طراحیهای بیشتر، اشکالات آن را برطرف نماید.
4.تولید تجاری: کالایی که به مرحله تولید و فروش رسیده باشد و کلیه مجوزها، تاییدیهها و استانداردهای لازم مورد نظر دبیرخانه متناسب با حوزه فناوری کالا را اخذ کرده باشند.
5.برنامه رشد: برنامه ارائه شده از طرف شرکت که شامل؛ رشد در زمینههای فروش، صادرات، اشتغال تخصصی، اخذ تاییدیهها، استانداردها و مجوزهای لازم برای عرضه گسترده محصول در بازارهای داخلی و خارجی، توسعه سبد محصولات دانشبنیان، نرخ رشد میزان تشکیل و جذب سرمایه و میزان همکاریهای فناورانه میباشد.
6.درآمد عملیاتی: درآمد ناشی از فروش کالاها یا خدمات شرکتها که در ردیفهای «فروش خالص»، «درآمد ناخالص پیمانکاری/ ارائه خدمات» و «سایر درآمدهای عملیاتی» در صورت سود و زیان اظهارنامه مالیاتی شرکتها درج میشود
ارائه محصول یا خدمت دانشبنيان
در اولین گام برای کسب عنوان دانشبنيان، شرکتها باید یک محصول یا خدمت مبتنی بر فناوریهای برتر و نوآورانه ارائه دهند؛ این محصول تنها زمانی به عنوان دانشبنیان شناخته میشود که در مرحله تولید باشد، یعنی محصول حداقل در مقیاس آزمایشگاهی موجود بوده و قابلیت برسی فنی داشته باشد.
همانطور که گفته شد، دانش استفاده شده در این محصول یا خدمت باید در حوزه فناوریهای برتر یا به زبان دیگر نوآورانه باشد، به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت یا دانش فنی فرآیند تولید محصول از متوسط سطح فناوریهای موجود در کشور بالاتر بوده و برای دستیابی به آن انجام تحقیق و توسعه توسط یک تیم فنی خبره الزامی باشد.
کالا یا خدمت ارائه شده باید واجد تمامی معیارهای شرح داده شده در ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانشبنيان باشد. همچنین احراز یکی از معیارهای مندرج در ماده 3، 4 یا 5 در فرآیند ارزیابی ضروری است.
پروژه های EPC
در صورتی که شرکت، مجری پروژه «مهندسی، پیمانکاری و ساخت» (EPC) باشد، با تحقق دو شرط زیر واجد شرایط کسب عنوان دانشبنیان خواهد بود:
1. حداقل 5 درصد از قیمت قرارداد پروژه در بخش طراحی مفهومی و تفصیلی حائز همه معیارهای ماده 1 آیین نامه بوده
2. حداقل 10 درصد از تجهیزات خریداری شده از شرکتهای دانشبنیان تامین شده باشد، خدمات شرکت متقاضی تایید میشود.
تسلط بر دانش فنی
تسلط بر دانش فنی یعنی شرکت بتواند طراحی محصول یا فرایند تولید آن را کاملا مستقل و با کمترین وابستگی بیرونی مدیریت کند. شرکت باید حداقل در یکی از موارد زیر به دانش طراحی محصول، تسلط داشته باشد:
1. زیرسیستم اصلی کالا و خدمت
2. یکپارچهسازی کالا و خدمت (فعالیتهای صرفاً مونتاژ مشمول نمی شوند)
3. فرآیند (یا تجهیزات) تولید کالا و خدمت (مشروط به پیچیده بودن فرآیند یا تجهیزات تولید)
این تسلط باید با استفاده از یک یا ترکیبی از روش های زیر، بدست آمده باشد:
1- طراحی داخلی: شرکت با تکیه بر ایدهها و فعالیتهای تحقیق و توسعه داخلی طراحی محصول یا خدمت را انجام داده باشد.
2- مهندسی معکوس: شرکت با تکیه بر تحقیق و توسعه روی محصولی که قبلاً توسط افراد یا شرکتهای دیگر تولید شده است طراحی محصول یا خدمت خود را طراحی کرده باشد.
بدیهی است مهندسی معکوس با کپیسازی متفاوت است. در مهندسی معکوس، هدف استخراج دانشهای نهفته در طراحی و چینش اجزا و همچنین مواد و قطعات بکار رفته در محصول اصلی توسط تیم طراحی و مهندسی خبره است.
3- انتقال فناوری به همراه ایجاد تغییرات اساسی: شرکت دانش فنی پایه را از مجموعههای بیرون از شرکت (از طریق خرید لیسانس، کلید در دست، خرید تجهیزات، دریافت آموزش از شرکتهای دارنده دانش فنی و…) کسب کرده و با انجام تحقیق، طراحی و توسعه توسط تیم داخلی موفق به ایجاد تغییرات اساسی در محصول یا فرآیند (تجهیزات) پیچیده تولید، شده است.
در تمام حالتها شرکت باید به دانش فنی و منطق طراحی (دانش چرایی)، دست یافته و مسلط باشد.

هدف شرکتهای دانشبنیان نوآوری، خلاقیت و استفاده از دانش و علم دست نخورده برای ایجاد محصولات و خدماتی است که مشکلات و نیازهای جامعه را برطرف کند. مطابق با تعریف بالا، شرکتها باید حداقل در یکی از موارد زیر ناظر به دانش طراحی، تسلط داشته باشد:
1. طراحیِ زیرسیستم اصلی کالا و خدمت
2. طراحیِ یکپارچهسازی کالا و خدمت
3. طراحیِ فرآیند (یا تجهیزات) تولید کالا و خدمت، مشروط به پیچیده بودن این فرآیند (یا تجهیزات تولید)
نکته:
در صورتی که تسلط بر دانش فنی، توسط افراد اصلی شرکت قبلاً در مجموعه دیگری (از جمله دانشگاهها، مراکز پژوهشی و سایر شرکتها) یا توسط تیم مشاوران فنی فعلی شرکت، انجام شده باشد و شرکت نیز بر دانش فنی و منطق طراحی (دانش چرایی) مسلط باشد، این بند مورد تایید خواهد بود.
همچنین دبیرخانه معاونت علمی میتواند شرط تسلط بر دانش فنی را با توجه به حوزه فناوری از طریق تعدادی از نشانگرهای اثبات کنندهی دانش فنی از قبیل موارد ذیل احراز نماید. سنجش این موارد در ارتباط با محصول مورد ارزیابی صورت میپذیرد:
- هزینهکرد تحقیق و توسعه
- تعداد نیروی انسانی فعال در حوزه تحقیق و توسعه شرکت
- برخورداری از مشتری تخصصی پایدار (تعداد مشتری، مدت و تناوب فروش به هر کدام)
- میزان جذب سرمایه از شرکتهای بزرگ
- میزان سرمایهگذاری در تیمهای فناور و شرکتهای دانشبنیان
- انعقاد قراردادهای همکاری فناورانه با سایر شرکتها یا دانشگاهها
- داشتن ثبت اختراع بینالمللی تایید شده نهایی (گرنت شده)
- دارا بودن استانداردهای تخصصی و تاییدیههای عملکردتذکر: شرط تسلط بر دانش فنی برای محصولات موجود در فهرست کالا و خدمات دانشبنیان، با داشتن تیم تحقیق و توسعه یا سهامداران مشابه، صرفاً برای یک شرکت قابل تایید است. بنابراین در صورتیکه شرکت، محصول مورد ارزیابی را قبلاً در شرکت دیگری به تایید دانشبنیان رسانده باشد، شرط تسلط بر دانش فنی محصول فوق با تیم تحقیق و توسعه یا سهامداران مشابه، قابل تایید نخواهد بود.
طبقه بندی شرکت های دانش بنیان
انواع شرکتهای دانشبنیان در آییننامه اجرایی قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان به سه گروه تقسیم می شوند:
1. نوپا: شرکتهایی که در حوزه تحقیق، طراحی و توسعه کالاها و خدمات فناورانه فعال هستند اما هنوز از نظر کسب و کاری و اقتصادی به بلوغ کافی دست پیدا نکردهاند.
2. نوآور: شرکتهایی که در حوزه تولید و توسعه کالاها و خدمات فناورانه و نوآورانه فعال هستند و از نظر کسب و کاری و اقتصادی به بلوغ کافی دست پیدا کردهاند.
3. فناور: شرکتهایی در حوزه تولید و توسعه کالاها و خدمات فناورانه فعال هستند که از نظر کسب و کاری و اقتصادی به بلوغ کافی دست پیدا کردهاند و فروش یا ارائه کالا و خدمات دانشبنیان عمده درآمد آنها را تشکیل میدهد.

شفافیت گردش مالی
شرکتهای متقاضی عنوان دانشبنیان موظف به داشتن گردش مالی شفاف نظیر موارد زیر هستند:
دارا بودن دفاتر قانونی معتبر
- سناد مالی درآمد و هزینه معتبر
- گردش وجوه نقد صرفاً از طریق حسابهای بانکی رسمی شرکت متقاضی
- ثبت بهموقع و صحیح اسناد مالی
- رعایت استانداردهای حسابداری
- همچنین شرکتها موظف به ارائه تعهدنامه دارا بودن نظام نامه مالی بوده و لازم است نسبت به ثبت فعالیتهای مالی، عملیاتی و جاری خود اقدام نمایند.
موارد مدنظر در نظامنامه مالی
1. کلیات اصول مالی: کلیه وقایع عملیات مالی شرکت متقاضی و نحوه تنظیم، ثبت و نگهداری دفاتر، حسابها و گزارشهای مالی بر اساس اصول و موازین پذیرفته شده حسابداری باشد.
2. درآمد و هزینه: درآمدهای تحقق یافته به حساب یا حسابهای بانکی شرکت متقاضی واریز میشود و برداشت از این حساب با تعیین محل مصرف با امضای مجاز مذکور در اساسنامه خواهد بود.
3. قیمت تمام شده: به منظور دستیابی به هزینه محصولات و خدمات تولید و ارائه شده توسط شرکت متقاضی، هزینه مواد مستقیم مصرفی، دستمزد مستقیم و سربار ساخت، محاسبه و در حسابها ثبت میشود.
نکته: صورتهای مالی شرکتهای متقاضی باید به تأیید حسابرسان رسمی (موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران) برسد.
نکته:
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
ثبت نام و ارزشیابی
شرکتهایی که تمامی معیارهای ذکر شده را برای ثبت به عنوان یک شرکت دانشبنیان دارند میتوانند با مراجعه به سامانه سامانه جامع خدمات دانشبنیان نسبت به ثبتنام و احراز هویت یا اقدام نمایند.

پس از ورود به سامانه می توانید با بارگذاری مدارک خود و طی کردن فرآیند ارزیابی به عنوان یکی از شرکتهای دانشبنیان اکوسیستم نوآوری کشور تایید شده و از محیط رشد و توسعه فراهم شده در آن بهره ببرید.
نکات و تذکرات کلی
1. الزام رشد برای شرکتهای نوپا:
شرکتهای نوپا موظفند گزارش پیشرفت برنامه رشد خود را به صورت سالانه به دبیرخانه معاونت علمی ارائه دهند.
این شرکتها حداکثر تا 5 سال پس از دریافت تاییدیه نوپا فرصت دارند تا معیارهای “شرکت دانشبنیان نوآور” یا “شرکت دانشبنیان فناور” را مطابق با ماده های 4 و 5 آیین نامه کسب نمایند.
در صورت عدم کسب این معیارها، شرکت از فهرست شرکتهای دانشبنیان خارج میشود.
2. ارزیابی دوره ای شرکتهای نوآور و فناور:
شرکتهای دانشبنیان نوآور و فناور برای حفظ تاییدیه دانشبنیان خود و بهرهمندی از مزایای قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان، هر سه سال به صورت دورهای با توجه به شاخصهای ماده 1 ارزیابی شده و در صورت عدم احراز شرایط، آن شرکت از فهرست شرکتهای دانشبنیان خارج خواهند شد.
3. بروزرسانی فهرست کالا و خدمات دانشبنیان:
فهرست کالا و خدمات دانشبنیان به صورت دورهای بهروزرسانی می شود و یکی از شاخصهای بهروزرسانی، سطح فناوری کل کشور در هر حوزه است.
در صورتیکه این بهروزرسانیها، تمامی محصولات و خدمات دانشبنیان تایید شده یک شرکت از فهرست خارج شود، آن شرکت حداکثر به مدت:
- سه سال از زمان آخرین تایید
- یا یک سال از زمان آخرین بهروزرسانی
هرکدام که بیشتر باشد، فرصت دارد تا کالا یا خدمات جدیدی را برای ارزیابی ارایه نماید. در غیر این صورت آن شرکت از فهرست شرکتهای دانشبنیان خارج خواهد شد.
در صورت تایید، شرکت شما نیز میتواند به زیستبوم نوآوری کشور پیوسه و از مزایا و حمایتهای متعدد قانونی و مالیاتی بهرهمند شود این مزایا شامل انواع تسهیلات بانکی، معافیتهای مالیاتی و مزایای صادراتی و وارداتی برای کسبوکارهای دانشبنيان است.
با این حال باید به یاد داشته باشید که تمام این تمکانات بخشی از محیط حمایتی اسفنجی و پویای فراهم شده در اکوسیستم نوآوری ایران هستند. چگونگی بهرهبرداری از این فرصتها و اینکه شما تا چه اندازه بتوانید با استفاده از این محیط در مسیر رشد و توسعه خود گام بردارید به تلاش، برنامهریزی و عملکرد شما وابسته است.